سوله تیر ورقی یکی از پرکاربردترین انواع سازه‌های فلزی در صنایع ایران است که با استفاده از ورق‌های فولادی جوش‌خورده ساخته می‌شود و به‌دلیل مقاومت بالا در برابر باد، برف و زلزله، انتخابی مطمئن برای کارخانه‌ها، انبارها و سالن‌های صنعتی محسوب می‌شود. این نوع سوله با طراحی دقیق مهندسی، طول عمر بالا و قابلیت ساخت در ابعاد دلخواه، گزینه‌ای ایده‌آل برای پروژه‌هایی است که پایداری و ایمنی در اولویت قرار دارد.
جهت دریافت مشاوره همین حالا با ما تماس بگیرید
مشاوره و استعلام قیمت
سازه‌های فلزی، اسکلت فلزی، ساخت سوله
مشاوره تخصصی
مراحل ساخت سازه‌های فلزی
سوله تیر ورقی چیست؟
این نوع سوله چیست؟ سوله تیر ورقی سازه‌ای فلزی و مقاوم است که قاب اصلی آن از ورق‌های فولادی جوش‌شده تشکیل می‌شود. در این نوع سوله، تیرها و ستون‌ها با برش ورق فولادی (معمولاً ST37 یا ST52) ساخته شده و به کمک جوش یا پیچ به هم متصل می‌شوند تا اسکلت اصلی ایجاد شود.
سایت qdsteelbuilding مینویسد: ” سوله‌های فلزی در مقایسه با همتایان چوبی یا پلاستیکی خود، بیشترین محافظت را در برابر عناصر طبیعی ارائه می‌دهند. سوله فلزی QD STL در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی مقاوم است.”
Metal sheds provide the most protection from the elements when compared to their wood or plastic counterparts. A metal shed by QD STL will resist against rust and corrosion
اجزای اصلی ساخت سوله تیر ورقی
هر سوله از چند جزء اصلی تشکیل می‌شود که نقش حیاتی در پایداری، انتقال نیرو و مقاومت سازه دارند. این اجزای سوله معمولاً در کارخانه ساخته شده و در محل پروژه مونتاژ می‌شوند.
ستون‌ها
ستون‌ها، پایه‌های عمودی سازه‌اند که وزن سقف و بارهای جانبی را به فونداسیون منتقل می‌کنند. معمولاً از تیرورق با مقاطع متغیر (I یا H شکل) ساخته می‌شوند تا در برابر خمش و کمانش مقاوم باشند.
تیرها (رفترها)
تیرهای بال‌دار یا رفتر سوله قاب اصلی سقف را تشکیل می‌دهند و زاویه‌ی شیب سقف سوله را مشخص می‌کنند.. این تیرها از ورق فولادی برش‌خورده و جوش‌خورده ساخته می‌شوند.
مهاربندها
مهاربندها وظیفه‌ی جلوگیری از تغییر شکل قاب‌ها در برابر باد و زلزله را دارند. این اجزا معمولاً به‌صورت میلگرد یا نبشی ضربدری نصب می‌شوند.
پرلین‌ها و پوشش سقف
پرلین‌ها تیرک‌های عرضی هستند که بین قاب‌ها نصب می‌شوند و ورق‌های سقف روی آن‌ها پیچ می‌شوند. پوشش سقف معمولاً از ورق گالوانیزه یا ساندویچ پانل انتخاب می‌شود تا وزن کم و مقاومت بالا داشته باشد. برای آب‌بندی مناسب، از ورق گالوانیزه و فلاشینگ سقف سوله استفاده می‌شود تا دوام سازه افزایش یابد.
مراحل ساخت سوله تیر ورقی از طراحی تا نصب
فرآیند این نوع ساخت سوله صنعتی شامل چند مرحله‌ی اصلی است که دقت در هرکدام، کیفیت نهایی سازه را تعیین می‌کند. در اولین قدم باید نیازسنجی و برداشت اولیه انجام شود. یعنی از زمان‌بندی و شرایط مطلوب گرفته تا الزامات طراحی و کنترل کیفیت باید بررسی شود تا مراحل زیر به درستی پیش روند.
۱. طراحی و محاسبات فنی
در این مرحله، مهندس سازه بر اساس طرح سوله با توجه به کاربری، دهانه، ارتفاع و بارهای باد و برف، ابعاد تیر و ستون را محاسبه می‌کند. استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی مانند SAP2000 و Tekla دقت طراحی را بالا می‌برد. خروجی این مرحله نقشه‌های طرح (Design Drawings)، گزارش محاسبات، برآورد اولیه وزن فولاد است.
۲. جزئیات کارگاهی و ساخت در کارخانه
پس از نهایی‌شدن طراحی، مرحله‌ی مدل‌سازی و آماده‌سازی نقشه‌های اجرایی آغاز می‌شود. در نرم‌افزار Tekla Structures تمام اجزای سوله شامل تیرها، ستون‌ها، اتصالات، سوراخ‌کاری‌ها و صفحات پایه به‌صورت سه‌بعدی مدل می‌شوند. از این مدل دقیق، نقشه‌های کارگاهی و لیستوفر (MTO) استخراج می‌شود تا وزن و تعداد دقیق هر قطعه مشخص گردد. سپس تمامی اجزا در کارخانه بر اساس این نقشه‌ها تولید می‌شوند.
ورق‌های فولادی با دستگاه برش CNC آماده و جان و بال تیرها به کمک جوش‌های استاندارد زیرپودری (SAW) یا CO₂ مونتاژ می‌شوند تا اتصال یکنواخت و مقاومی ایجاد شود. پس از جوشکاری، قطعات صاف‌کاری شده و تابیدگی احتمالی کنترل می‌گردد. برای اطمینان از کیفیت، آزمون‌های غیرمخرب مانند VT، MT یا UT بر اساس نیاز پروژه انجام می‌شود. در پایان، هر قطعه با شماره مخصوص علامت‌گذاری شده و گزارش کامل کنترل کیفیت (QC) همراه با مستندات فنی جوش و متریال، به کارفرما تحویل می‌شود.
۳. آماده‌سازی سطح و پوشش‌دهی
برای جلوگیری از خوردگی، سطح تمام قطعات پس از ساخت با روش‌های مکانیکی یا سندبلاست زنگ‌زدایی می‌شود. سپس یک لایه پرایمر غنی از روی یا رنگ اپوکسی دو جزئی به عنوان پوشش ضدزنگ اعمال می‌گردد. ضخامت فیلم خشک رنگ (DFT) اندازه‌گیری شده و در فرم‌های کنترل کیفیت ثبت می‌شود تا دوام سازه تضمین شود.
۴. بسته‌بندی و حمل
تمام قطعات طبق ترتیب نصب بسته‌بندی و پالت‌بندی می‌شوند تا در محل اجرا سردرگمی ایجاد نشود. لبه‌ها با پوشش پلاستیکی محافظت شده و قطعات در تریلی‌ها بارگیری می‌گردند. برای هر محموله، Packing List و نقشه چیدمان تهیه می‌شود تا در زمان تخلیه و انبارداری در سایت، هیچ قطعه‌ای گم یا آسیب‌دیده نباشد.
۵. نصب و مونتاژ در محل پروژه
پیش از نصب، مرحله‌ی اجرای فونداسیون سوله برای انتقال صحیح بارها بسیار حیاتی است. ابتدا صفحات پایه یا بیس‌پلیت‌ها تراز می‌شوند و سپس ستون‌ها با جرثقیل نصب می‌گردند. پس از آن رفترها، مهاربندها، پرلین‌ها و پوشش سقف به ترتیب سوار می‌شوند. در این مرحله کنترل دقیق تراز، شاقولی بودن ستون‌ها و گشتاور پیچ‌ها ضروری است. در پایان، نقشه‌ی As-built تهیه و به عنوان مستند نهایی به کارفرما تحویل می‌شود. رعایت نظم در نصب و کنترل ابعادی در هر گام، کیفیت نهایی و پایداری سوله را تضمین می‌کند.
مزایا و معایب سوله تیر ورقی
این سازه با وجود وزن نسبتاً بالا، هنوز یکی از مطمئن‌ترین گزینه‌ها برای پروژه‌های صنعتی است. این نوع سازه به دلیل دوام بالا، دقت ساخت و استحکام زیاد در برابر باد و برف، سال‌هاست که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، مانند هر سیستم سازه‌ای دیگر، نقاط قوت و ضعف خودش را دارد:
مزایا:
- استحکام و دوام بالا در برابر نیروهای طبیعی مانند باد، برف و زلزله
- طراحی مهندسی سفارشی بر اساس دهانه، ارتفاع و نوع کاربری
- دقت ساخت بالا به‌دلیل تولید در کارخانه با دستگاه‌های برش و جوش CNC
- طول عمر مفید بیش از ۳۰ سال در صورت اجرای رنگ و نگهداری استاندارد
- پایداری مناسب در دهانه‌های متوسط و سازه‌های سنگین
معایب:
- وزن زیاد سازه که منجر به افزایش مصرف فولاد و هزینه حمل‌ونقل می‌شود
- سرعت اجرای پایین‌تر نسبت به سوله‌های سبک یا خرپایی
- نیاز به نیروهای ماهر در جوشکاری و نصب برای کنترل کیفیت اتصالات
- هزینه بیشتر رنگ و ضدزنگ در مناطق مرطوب یا خورنده
- لزوم فونداسیون قوی‌تر به دلیل وزن مرده بالاتر سازه
مقایسه سوله تیر ورقی و سوله خرپایی
هر دو نوع سوله، سازه‌های فولادی پرکاربردند. در پروژه‌هایی که سرعت و وزن اهمیت دارد، سوله خرپایی گزینه‌ی مناسبی است، در حالی‌که سوله تیر ورقی برای دهانه‌های متوسط و بار سنگین انتخاب بهتری محسوب می‌شود. همچنین در پروژه‌های سبک‌تر می‌توان از مدل‌های سوله لوله‌ای استفاده کرد که وزن پایین‌تری دارند. جدول زیر، مقایسه دقیق و خلاصه‌ای از مهم‌ترین تفاوت‌ها را نشان می‌دهد:
| ویژگی | تیرورقی | خرپایی (سبک) |
| وزن سازه | زیادتر به دلیل استفاده از ورق ضخیم‌تر | بسیار سبک‌تر |
| نوع مصالح | ورق فولادی برش‌خورده و جوش‌خورده | لوله، پروفیل و قوطی صنعتی |
| حداکثر دهانه قابل اجرا | حدود ۴۰ تا ۵۰ متر | تا بیش از ۷۰ متر |
| سرعت ساخت و نصب | کندتر، نیازمند تجهیزات سنگین‌تر | سریع‌تر و ساده‌تر |
| هزینه ساخت (هر مترمربع) | معمولاً بالاتر (به‌دلیل وزن و جوشکاری بیشتر) | پایین‌تر |
| استحکام در برابر بار باد و برف | بسیار بالا | مناسب اما وابسته به طراحی خرپا |
| دقت در ساخت و تلرانس‌ها | بالا | متوسط تا بالا |
| میزان مصرف فولاد | زیاد | کمتر (تا ۳۰٪ صرفه‌جویی) |
| عمر مفید سازه | ۳۰ سال و بیشتر | ۲۰ تا ۲۵ سال |
کاربردهای سوله تیرورقی در صنایع مختلف
این نوع سازه در مواردی استفاده می‌شود که بارهای سنگین، دهانه‌های متوسط و دوام طولانی‌مدت اهمیت دارند.
- کارخانه‌ها و خطوط تولید: تحمل بار سنگین و امکان نصب جرثقیل سقفی.
- انبارها و مراکز لجستیک: دهانه باز و فضای بدون ستون برای ذخیره کالا.
- کارگاه‌ها و صنایع سبک: مقاومت بالا در برابر لرزش و حرارت.
- سوله ورزشی و نمایشگاهی: سازه مستحکم با امکان طراحی در ارتفاع زیاد.
- دامداری‌ها و گلخانه‌ها: دوام بالا و نیاز کم به نگهداری.
هزینه ساخت سوله تیر ورقی در سال ۱۴۰۴
هزینه ساخت سوله به عوامل مختلفی وابسته است و نمی‌توان فقط با نگاه به وزن فولاد آن را برآورد کرد. مهم‌ترین پارامترها عبارت‌اند از:
- وزن سازه: دهانه‌های کوچک‌تر حدود ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در مترمربع، دهانه‌های بزرگ‌تر تا ۱۲۰ کیلوگرم.
- قیمت فولاد: حدود ۶۵٪ هزینه کل را تشکیل می‌دهد و با نوسان بازار تغییر می‌کند.
- نوع پوشش: ساندویچ پانل هزینه را افزایش می‌دهد ولی دوام و عایق‌کاری بهتری دارد.
- محل اجرا: پروژه‌های دور از مراکز صنعتی یا مناطق کوهستانی تا ۱۰٪ گران‌تر تمام می‌شوند.
- دستمزد ساخت و نصب: حدود ۸ تا ۱۲٪ از هزینه کل پروژه را شامل می‌شود.
بنابراین برآورد هزینه ساخت سوله به عواملی مانند وزن سازه، قیمت فولاد و نوع پوشش بستگی دارد. در پروژه‌هایی که به دنبال بهینه‌سازی هزینه هستند، انتخاب گزینه‌های ساخت سوله ارزان توصیه می‌شود.
نکات فنی و اجرایی مهم در طراحی
در طراحی سوله، رعایت اصول فنی و اجرایی از مرحله‌ی محاسبه تا رنگ‌آمیزی نهایی، نقش تعیین‌کننده‌ای در دوام و ایمنی سازه دارد.
- محاسبه بار باد و برف: طراحی باید بر اساس استانداردهای اقلیمی و آیین‌نامه‌های ملی انجام شود تا سازه در برابر نیروهای طبیعی پایدار بماند.
- کنترل خمش و کمانش: ضخامت جان و بال تیرورق باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که تغییرمکان قاب از حد مجاز فراتر نرود.
- جوشکاری استاندارد: استفاده از روش‌های صنعتی مانند جوش زیرپودری یا CO₂ باعث استحکام و یکنواختی اتصالات می‌شود.
- مهاربند و اتصالات مناسب: مهاربندهای ضربدری یا قوطی فولادی پایداری جانبی را تضمین کرده و اتصالات پیچ‌ومهره‌ای کنترل کیفیت نصب را آسان‌تر می‌کنند.
- پوشش ضدزنگ و نگهداری: رنگ اپوکسی یا زینک‌ریچ پرایمر بهترین گزینه برای جلوگیری از خوردگی است و باید به‌صورت دوره‌ای بازبینی شود.
- در برخی پروژه‌ها، استفاده از سوله بتنی برای پایداری بیشتر یا ترکیب با سازه‌های فولادی ترجیح داده می‌شود.
جمع‌بندی
انتخاب بین سوله تیر ورقی و سایر انواع سوله باید بر پایه‌ی واقعیت‌های فنی و هدف پروژه انجام شود. اگر سازه‌ای با دهانه‌ی متوسط، بار سنگین، عمر بالا و ایمنی بالا نیاز دارید، مدل تیر ورقی بهترین گزینه است. اما اگر سرعت اجرا و صرفه‌جویی در هزینه اولویت دارد، سوله خرپایی یا سبک می‌تواند گزینه مناسب‌تری باشد. در هر دو حالت، طراحی مهندسی دقیق، اجرای اصولی و نگهداری منظم، مهم‌ترین عواملی هستند که دوام و بازده اقتصادی سازه را تضمین می‌کنند.
سوالات متداول در مورد سوله تیرورقی
میانگین هزینه ساخت سوله تیر ورقی چقدر است؟
بسته به دهانه، نوع پوشش و موقعیت پروژه، معمولاً بین ۹ تا ۱۴ میلیون تومان برای هر مترمربع متغیر است.
آیا سوله تیر ورقی هنوز از نظر اقتصادی بهصرفه است؟
بله، در پروژه‌های با دهانه متوسط و بارگذاری زیاد، هنوز هم اقتصادی‌ترین گزینه از نظر دوام در برابر هزینه محسوب می‌شود.
طول عمر سوله تیر ورقی چقدر است؟
در صورت رنگ‌آمیزی و نگهداری اصولی، بیش از ۳۰ سال عمر مفید دارد.
چرا برخی پیمانکاران به جای سوله تیر ورقی از خرپایی استفاده می‌کنند؟
چون سوله خرپایی وزن کمتر، زمان اجرای کوتاه‌تر و هزینه اولیه پایین‌تری دارد، اما در پروژه‌های سنگین مناسب نیست.
تفاوت اصلی بین سوله تیر ورقی و سوله سبک چیست؟
سوله تیر ورقی از ورق فولادی ضخیم ساخته می‌شود و استحکام بسیار بیشتری دارد، در حالی که سوله سبک از پروفیل یا لوله و برای سازه‌های موقت‌تر استفاده می‌شود.
در طراحی سوله تیر ورقی از چه نرمافزارهایی استفاده می‌شود؟
عمدتاً SAP2000 برای تحلیل سازه، Tekla Structures برای مدل‌سازی و AutoCAD برای نقشه‌های اجرایی.
آیا می‌توان دهانه‌های خیلی بزرگ را با سوله تیر ورقی ساخت؟
بله، اما معمولاً تا حدود ۵۰ متر اقتصادی است. برای دهانه‌های بالاتر، سوله خرپایی یا قوسی پیشنهاد می‌شود.
چه عواملی باعث افزایش وزن و هزینه سوله تیر ورقی می‌شود؟
افزایش دهانه، ارتفاع زیاد، بار برف و باد بالا، و استفاده از ورق‌های ضخیم‌تر.
چطور می‌توان عمر سوله تیر ورقی را افزایش داد؟
رعایت ضخامت مناسب رنگ اپوکسی، نگهداری سالانه و جلوگیری از زنگ‌زدگی در اتصالات فولادی.
اولین نفر باشید که نظرتان را ثبت می کنید